AgriValley
tekst in publicatie van Mirte van Duppen
Galerie Pennings, 2022 05
Esther van Rosmalen schreef deze tekst op uitnodiging van Mirte van Duppen voor de presentatie van haar nieuwe film bij Galerie Pennings in Eindhoven.

AgriValley – een odyssee in het verborgen Nederlandse landschap
Een grijze zee wordt bevaren door een getraliede container. Het wapperende plastic speelt met de illusie van brekende golven. Het is de aarde zelf die ingepakt wordt. Terwijl aan de linkerzijde de zilvergrijze banen schitteren over de akker, is de rechterkant warm en roze verlicht. Het zijn de kaders van een bloemenkas die zich aftekenen. De groene bewoners wisselen voortdurend van plaats, toch laten ze de gereserveerde plaatsen in het midden leeg.
6:30/6:53


Videokunstenaar Mirte van Duppen huldigt in haar clusterwerk AgriValley de complexiteit van het landschap als sociaal product. De herinnering aan de eerste keer dat ze een tomatenkas betrad als zevenjarige, is haar motief om de betekenis van deze plek uit het geheugen te bezien in relatie tot haar inmiddels volwassen persoon. Het resultaat van jaren beeldend onderzoek manifesteert zich in meerdere cinematografische weergaves zoals collages, installaties, geluid-, foto- en videowerken. Altijd is het landschap aanwezig en krijgt het nieuwe betekenissen in haar beschouwing als een object, als sociaal construct en bovenal als de leefomgeving van mensen.
Landschap als beeld
Razendsnel wordt tussen twee locaties bewogen. De alziende satelliet zoomt in naar beneden tot vlak op de aarde, om weer omhoog te gaan. Naar links - laag, hoog - naar rechts - laag, hoog. Heen en weer met een onverbiddelijke precisie. Beelden die we kennen als voorbodes van destructie, sciencefiction en oorlogsverslaggeving door techbedrijven die op hoge resolutie het aardoppervlak laten zien. Het is de camera die meereist op de robot op het moment dat groen afval transformeert in een voortlevend organisme terwijl aan de andere zijde de grond selectief maar ongenadig wordt bewerkt. Het gewas sparend terwijl de aarde wordt omgewoeld voor nieuw leven.
8:10/9:11


Het landschap als beeld is datgene wat we kunnen waarnemen van de natuurlijke processen om ons heen. Processen die steeds minder vanzelfsprekend zijn en waar overvloed en uitputting elkaar afwisselen. Klimaten worden beheerst in kleine koninkrijken van glas en staal. Paradijzen van technologie die alles kunnen behalve het leven zelf creëren. Steeds sneller en radicaler balanceert de Nederlandse landbouw tussen utopische mogelijkheden en productionele verplichtingen. Van Duppen is zich als mens bewust van de onvolmaaktheden van het voedselsysteem. Hoe de aarde aan een omgekeerde evolutie onderhevig lijkt; de technologie ontheft de aarde van haar functie terwijl daardoor de natuurlijke orde van flora en fauna verloren gaat.
Tegelijkertijd ziet zij als kunstenaar schoonheid in de absurditeit van deze werkelijkheid. De transformatie is al langer gaande, eeuwenlang is de domesticatie van de aarde een krachtmeting tussen wetenschappelijke innovatie en de niet altijd te veranderen natuurlijke loop der dingen. Nederland is in die zin een proeftuin vol vaardigheden en methodes als voorbode van de landbouw van de 22e eeuw. Met het verdwijnen van de biodiversiteit wordt het land kleurlozer terwijl deze verborgen landschappen vol zijn van kleur. Het zijn de landschappen van de toekomst die al bestaan in het heden.
Landschap als systeem
De handen die het groen opbinden, zijn efficiënt en gewend aan een kordate werkwijze. De andere handen werken voorzichtiger en selecteren met een pincet uiterst zorgvuldig het hoogst noodzakelijke uit kleine plukjes groen. Gevolgd door de opbrengsten van de gewassen, tomaten en tulpen die geordend worden en weer verdwijnen naar andere handen. Jonge planten worden in bekertjes aarde geplaatst door, misschien wel dezelfde, handen?
16:30/18:18


Het landschap als systeem is de wisselwerking tussen de levende en de niet levende natuur; het nieuwe boerenlandschap is dat van schaalvergroting. De rol van de mensen verandert als het landschap gericht is op productie. Het werk van hun handen is vervreemd geraakt van de weersomstandigheden, het ritme van de seizoenen en de buitenlucht. De handen raken niet meer het dier aan, maar de knopjes van de machine, de handen sturen niet zelf maar leiden het apparaat. Alleen het specialistenwerk blijft over, of is het een kwestie van tijd voor de technologie dat ook overneemt? Van Duppen registreert de interactie tussen mens, dier en machine zonder daar een uitspraak over te willen doen. De ambigue verhouding is veel complexer dan buitenstaanders kunnen aannemen. In haar voorbereidingen neemt Van Duppen veel interviews af met alle betrokkenen, een wederzijds proces van nadenken dat de basis vormt voor haar verhaal. In deze gesprekken bemerkte zij een zekere genegenheid tussen de boer en zijn machine, vergelijkbaar met de affectie voor het dier. De machine werd tot haar verbazing niet als levenloos gezien, maar als een wezen dat ‘harder werkt als je er naast staat’.
Landschap als gebied
Het oogt speels hoe de grijper zich beweegt van de ene naar de andere kant zonder een vast patroon. Met hoekige, trefzekere bewegingen, pikt de robot resoluut uit een kluwen van stekjes de juiste. Wat geeft de doorslag om deze te kiezen? Er zijn geen criteria te herleiden voor goedkeuring, behalve dat het blaadje gepakt kan worden. Onderwijl draaien de orchideeën hun mooiste rondjes, balancerend en paraderend.
24:22/25:02


Het landschap als gebied is altijd bepaald door de mens. Een landschap hoeft in die zin niet eens over natuur te gaan. Zoals Sillicon Valley een ‘natuurlijke’ omgeving is voor technologie, zo verzamelen mensen en functies zich en wordt met dat doel de omgeving ingericht. Juist die interactie tussen menselijke en natuurlijke factoren is leidend in het vaststellen van het karakter. Dat is logisch, maar kan ook verwarring veroorzaken; uiterlijk kan misleiden. De overweldigende architectuur van de hedendaagse landbouw en veeteelt oogt ontoegankelijk, van mensen verlaten en futuristisch in de onnatuurlijke kleurstellingen en onverwachte mechanische medewerkers. Toch is dit alles bedacht door de mens en voor de mens. De voortdurende verwondering die Van Duppen ervoer in het exploreren, heeft zich vertaald in meerdere lagen. Allereerst in het werkproces zelf, haar methode van going native maakte haar van buitenstaander tot een binnenstaander. Dan volgt het verwerken van het materiaal dat een proces van samenwerking is met anderen, van het prille begin als script tot de concluderende perfectie in het sounddesign. Niets is toevallig. De gelaagdheid vertaalt zich in meerdere werken die op hun beurt een laag toevoegen aan het geheel door meerdere zintuigen te beroeren met licht, geluid, bewegend beeld en zelfs geur.
Landschap als schilderij
Op het briefje staat geschreven ‘groene snaar schoonmaken’. Een boodschap van belang, maar er is niet te zien wat het is of waarom het überhaupt nodig is. Het schermpje waarop het briefje is geplakt geeft sowieso niet heel veel prijs behalve een lijn die uitbundig golft en meandert, zou dit de groene snaar zijn? De schermen aan de rechterzijde zijn moderner, groter en laten keurige stilstaande kolommen zien. Het geluid van de tikkende en ratelende machines laat ze schijnbaar onbewogen.
25:03/25:42


Het landschap als een optelsom van verf en doek is het residu van de verbeelding die de afgelopen eeuwen het verlangen naar de natuur heeft weergegeven. Het patina van interpretaties heeft de scherpe randjes afgesleten van de stille revoluties in dit genre. Wie kan zich nog de negentiende-eeuwse afkeuring voor de schilder Jean-Francois Millet voorstellen? De schande die men uitsprak dat hij de boer een prominente plek gaf in het landschap, lelijk en onaangenaam, terwijl juist de boer de schepper is van het alom bewonderde groen. De ervaring van schoonheid is nooit absoluut en is net zozeer onderhevig aan de tijdsgeest als het veranderen van inzicht hoe dit weer te geven. Vele kunstenaars zijn in Millets voetsporen getreden om het pure volkse en de eerlijke arbeid te verbinden aan de ongerepte natuur. Van Duppen refereert naar deze romantische opvattingen in het verbeelden van het landschap in haar meest esthetische vorm, tegelijkertijd schuwt ze de nieuwe werkelijkheid niet door technologie de hoofdrol te laten spelen. In dat opzicht is haar werk schatplichtig aan de filmer Dziga Vertov. Zijn meesterwerk Man with a Movie Camera is gesitueerd in Moskou, Kiev en Odessa in de jaren twintig, en een ode aan het moderne leven. De belofte, inmiddels ingehaald door de tijd, verhaalde van het leven, werk en spel van de inwoners dat mogelijk werd door machines. Zijn ingenieuze pionierswerk in het filmische vertellen is ook Van Duppen niet vreemd in haar gebruik van beeldrijm, camerastandpunten en keuzes in de editing. Aan haar oorspronkelijke herinnering zijn nieuwe toegevoegd die zijn vereeuwigd in het onbekende, maar niet langer onbeminde, veranderende Nederlandse landschap.


WERK
  • tekst
    Naar kunst kijken en over kunst lezen, altijd is er taal. Om te kunnen spreken over de kunst, om erover te kunnen denken. Étoile du Nord schrijft voor en over kunstenaars, met organisaties en instellingen. Om het oeuvre te kennen, nu en voor toekomst. Om te weten wat moet gebeuren bij organisaties.
  • mentor
    Ieder talent verdient een mentor, om verder te komen, om in wisselwerking een betekenisvolle relatie aan te gaan. Étoile du Nord werkt met kunstenaars die zich karakteristiek willen positioneren in een relevant netwerk. Kunstenaars die kritisch willen argumenteren over hun werk. Kunstenaars reflecteren in de verschillende werkvormen die Étoile du Nord aanbiedt.
  • productie
    Beeldende kunst wordt gezien in tentoonstellingen, op internet en in andere publieke ruimten. Door die confrontatie is de kunst rijker aan betekenis. Étoile du Nord produceert publieke presentaties en heeft meer dan drie decennia ervaring. Solo's en museale groepsexposities, intieme tentoonstellingen in huiskamers en grootste beurzen in gashouders. Van plan tot realisatie, dat is het werk van Étoile du Nord.
  • bestuur
    Als het er is, wordt het vanzelfsprekend dat het er kwam. Maar elke expositie of manifestatie of publicatie is gemaakt, in samenwerkingen van instellingen en door betrokkenheid van mensen. Étoile du Nord is zich bewust van de noodzaak tot organisatie en draagt daaraan bij, zo nodig belangeloos. Altijd met gevoel voor resultaat.
  • vrije val
    Laat er kunst zijn en laat er taal zijn. Het werk van Étoile du Nord wordt gemotiveerd door de eigen artistieke praktijk. Het creëren van autonome beelden én het schrijven van vrije tekst is de beste uitgangspositie voor advies en organisatie. Étoile du Nord is verweven met het picturale en het dramatische.