teken-daad-tekst
samenstelling en productie tentoonstellingsreeks
ism Stichting Tranzforma, 2022 05
Op uitnodiging van Galerie Ecker stelden Ad van Rosmalen en Lilian Joossen, de tentoonstellingsreeks samen met werken van Dick Fluitsma, Moniek Toebosch en Sef Peeters.

Drie kunstenaars, Dick Fluitsma (1945 – 2017), Moniek Toebosch (1948 – 2012), en Sef Peeters (1947 – 2019) die een groot deel van hun carrière actief waren, respectievelijk, in Breda, met Breda en vanuit Breda. Ze werden geboren, kort na de Tweede Wereldoorlog, in een tijdsbestek van drie jaren en overleden in de erop volgende eeuw tussen 2011 en 2020. Ieder van hen heeft een bepaald aspect van hedendaagse kunst, als stroming of stijl begrepen en niet als tijdsaanduiding, op bijzonder wijze beoefend. Fluitsma was beeldhouwer maar wist de tekening als discipline van werken op te rekken van schets voorafgaande aan een sculptuur naar een zelfstandig uitdrukkingsmedium, teken. Toebosch heeft haar hele leven aan het begrip time based arts, met performances en installaties, een eigen invulling gegeven in daad. Actionistische en theatrale daden waren voor Toebosch niet enkel gebeurtenissen in de kunst maar zeker ook in haar leven. Terwijl Peeters in, onder meer, de Practice of Living het kunstenaarschap problematiseerde, bracht hij ook de tekst in zijn werk als beeldende vorm.

En op het moment dat het aldus beschreven wordt, geldt ook dat zij alle drie in andere werkvormen actief waren. Fluitsma schreef gedichten, Toebosch maakte geluidssculpturen en Peeters voerde performances op. Van het werk van ieder van hen zijn omvangrijkere solotentoonstelling te maken, van het oeuvre van Peters gebeurde dat al in Stedelijk Museum Breda in 2020. Met het onder de aandacht brengen van publiek & professionals van hen drieën, in de kleine reeks teken-daad-tekst, is het vooral van belang de hun werk afzonderlijk voor ieder van hen als het ware de juiste context vormt. Het was de tijd van nieuwe kunstvormen, waarin zij werkten: Fluitsma, Toebosch en Peeters creëerden mee de disciplines waarin veel kunstenaars nu als vanzelfsprekend werken.
foto: Mariet Fluitsma
foto: Mariet Fluitsma

In 2021 verscheen het boek Een getekend leven met tekeningen en gedichten van Fluitsma uit vroeger jaren. Uit de titel wordt duidelijk dat de kunstenaar op z'n minst gedreven was en mogelijk getergd. De tekeningen en de poëzie maken dat duidelijk, maar men kan dat getergd zijn niet zien als psychologische staat van de kunstenaar omdat hij daarboven staat; als mens misschien getergd, maar als kunstenaar gedreven. Zoals hij in een interview zei: "Nu moet ik gewoon kunst maken en afleidingsmanoeuvres, al het andere dus, laten voor wat ze zijn. Kunst is lekker en ik wil het nu! Dat is mijn drijvende kracht, eros zo men wil." In tekst-daad-tekst zal werk uit het boek geëxposeerd worden en dan wordt duidelijk welke kracht de tekenende kunstenaar had.

foto: Blommers/Schumm
foto: Blommers/Schumm

Na haar overlijden is er geen tentoonstelling met werken van Toebosch meer geweest. Met teken-daad-tekst komt daar verandering in. Breda is haar geboorteplaats en daar is het ook waar haar activiteit en omvangrijke oeuvre start. Zij was het die, samen met anderen, in 1979 het initiatief nam tot Breda Schaam Je, een performatieve manifestatie om aandacht te eisen voor de hedendaagse kunst. Toebosch is dan al minstens tien jaar te vinden op landelijke podia en als actrice in onder meer de experimentele films van Frans Zwartjes. Het oeuvre van Toebosch is omvangrijk, met één presentie in de drie tentoonstellingen kan maar een fractie daarvan getoond worden.

foto: Marianne Sprangers
foto: Marianne Sprangers

Pas later in zijn carrière realiseerde Peeters zich dat tekst een belangrijk aspect is van zijn oeuvre. Maar kunstenaars gaan beeldend om met tekst, dat is het besluit dat hij voor zichzelf gaandeweg de ontwikkeling neemt. In een oud interview zegt Peeters: "… woorden zijn minder te vertrouwen dan beelden, over woorden heb ik geen macht. Een beeld is op de eerste plaats iets en dan misschien nog meer, een woord is niets en wat nog meer?" Niettemin schept Peeters een omvangrijk oeuvre met tekstwerken. Soms met ironie zoals "Een gezonde kunstenaar op een gezond voetstuk" of hij ontleent ze aan gezegden, "Good fences make good neighbors". Binnen al het werk van Peeters nemen de tekstwerken een aparte positie in maar noem het geen taal of poëzie; het zijn vlakke beelden of regelrechte sculpturen. Peeters gaat verder dan de meeste conceptuele kunstenaars, die met teksten werken, omdat hij het tekstmateriaal onderwerpt aan de sculpturale principes van de beeldhouwkunst, zelfs al zijn ze vlak.


foto: Lilian Joossen
foto: Lilian Joossen

foto: Lilian Joossen
foto: Lilian Joossen
WERK
  • tekst
    Naar kunst kijken en over kunst lezen, altijd is er taal. Om te kunnen spreken over de kunst, om erover te kunnen denken. Étoile du Nord schrijft voor en over kunstenaars, met organisaties en instellingen. Om het oeuvre te kennen, nu en voor toekomst. Om te weten wat moet gebeuren bij organisaties.
  • mentor
    Ieder talent verdient een mentor, om verder te komen, om in wisselwerking een betekenisvolle relatie aan te gaan. Étoile du Nord werkt met kunstenaars die zich karakteristiek willen positioneren in een relevant netwerk. Kunstenaars die kritisch willen argumenteren over hun werk. Kunstenaars reflecteren in de verschillende werkvormen die Étoile du Nord aanbiedt.
  • productie
    Beeldende kunst wordt gezien in tentoonstellingen, op internet en in andere publieke ruimten. Door die confrontatie is de kunst rijker aan betekenis. Étoile du Nord produceert publieke presentaties en heeft meer dan drie decennia ervaring. Solo's en museale groepsexposities, intieme tentoonstellingen in huiskamers en grootste beurzen in gashouders. Van plan tot realisatie, dat is het werk van Étoile du Nord.
  • bestuur
    Als het er is, wordt het vanzelfsprekend dat het er kwam. Maar elke expositie of manifestatie of publicatie is gemaakt, in samenwerkingen van instellingen en door betrokkenheid van mensen. Étoile du Nord is zich bewust van de noodzaak tot organisatie en draagt daaraan bij, zo nodig belangeloos. Altijd met gevoel voor resultaat.
  • vrije val
    Laat er kunst zijn en laat er taal zijn. Het werk van Étoile du Nord wordt gemotiveerd door de eigen artistieke praktijk. Het creëren van autonome beelden én het schrijven van vrije tekst is de beste uitgangspositie voor advies en organisatie. Étoile du Nord is verweven met het picturale en het dramatische.